Czy jedyną nadzieją na czyste powietrze w naszej Gminie w 2022 roku jest silny wiatr?
Czy faktycznie powietrze w Łomiankach jest czyste, tak, jak głosi napis na czujniku Polskiego Alarmu Smogowego w dniu 5.02.22 r. o godzinie 16:00? Przeczy temu szary kolor „płuc” stojących kolejny tydzień pod ICDS-em.
Niestety, tego samego dnia, kilka minut później, kilkaset metrów dalej w stronę centrum Łomianek, nie można było już oddychać czystym powietrzem podczas rodzinnego, sobotniego spaceru. Brzydko pachnący dym wdzierał się do płuc, podrażniał drogi oddechowe.
Na twarzach pojawiły się podręczne maski.
Stan jakości powietrza monitorują w naszej Gminie czujniki. Należy wejść na stronę www.airly.pl, aby zobaczyć, jakim powietrzem oddychają uczniowie wracający ze szkół. Poziom pyłów PM 2,5 i PM 10 przy naszej szkole wskazuje czujnik przy ulicy „Porucznika Francisa Akinsa”.
Polska na mapie smogowej Europy cierpi na przysłowiową różyczkę. Czerwone i pomarańczowe plamki na mapie www.airly.pl sugerują przekroczenie norm pyłów, czyli smog. Dlaczego u zachodnich sąsiadów można zobaczyć w większości zielone światełka dla płuc?
Przyczyn smogu jest wiele, ale najważniejsza tkwi w korzystaniu w dalszym ciągu z pieców „kopciuchów” w około 300 domkach jednorodzinnych gminy. Spalane są w nich paliwa stałe tj. zasiarczony, tani węgiel kamienny, mokre drewno, czasem śmieci. Sytuację pogarszają również kominki, które każdy chciałby mieć w swoim domu.
W III kwartale 2021 r. nasza Gmina zajęła dalekie 2449 miejsce w ogólnopolskim rankingu gmin pod względem liczby złożonych wniosków na wymianę kotłów, co oznacza, że wpłynęło tylko 6 wniosków na 1000 budynków jednorodzinnych w ramach programu „Czyste powietrze”.
Niestety, nie wróży to dobrze na przyszłość pod względem poprawy jakości powietrza, którym oddychamy.
Cała nadzieja, poza oczywiście silnymi wiatrami, w Uchwale antysmogowej Województwa Mazowieckiego, która nakazuje do końca 2022 r. wymienić stare kotły, tzw. „kopciuchy” na te nowszej generacji. Uchwała przewiduje kary nie tylko dla użytkowników kotłów, ale również gmin w wysokości od 500 zł do 5000 zł.
Mazowiecka uchwała antysmogowa wprowadza również zakaz używania kominków rekreacyjnych, stanowiących dodatkowe źródło ciepła (podobnie, jak grilli) w przypadku prognozy lub wystąpienia wysokiego stężenia PM 2,5 i PM 10. Czy faktycznie jest to egzekwowane? Miejmy nadzieję, że nie jest to jedynie martwy przepis.
Standardowe kominki, bez filtra ew. komory dopalania, niezgodne z ekoprojektem będą niedozwolone od 2023 r., więc trzeba je będzie dostosować zakładając filtry lub zaprzestać korzystania, zaślepiając je.
Od kilku lat jestem członkiem gminnej Komisji Dialogu Społecznego ds. Smogu, której przewodniczy p. Rafał Piotrowski. Ze wszystkich wniosków i pomysłów zgłaszanych ze strony KDS w ostatnim roku realizacji doczekał się w zasadzie jeden – powołano gminny punkt informacyjno-konsultacyjny programu „Czyste Powietrze”, w którym mieszkańcy mogą uzyskać pomoc przy wypełnianiu wniosków dotyczących wymiany pieców, aby skorzystać z dofinansowania w wysokości ok. 70 %.
Nasza szkoła stara się edukować dzieci i młodzież w kwestii zagrożeń ze strony smogu dla życia i zdrowia mieszkańców. Jest to dla nas ważne, gdyż w smogowe dni wokół szkoły robi się szaro, a normy zawartości pyłów są kilkukrotnie przekroczone. O ile pyły PM 10 docierają do płuc i górnych dróg oddechowych, o tyle drobniejsze pyłki PM 2,5 są tak małe, że przenikają do krwiobiegu, czego skutkiem może być zaostrzenie chorób układu krążenia. Szczególnie niebezpieczny jest dla seniorów, kobiet w ciąży i dzieci. Co więcej, życie w zanieczyszczonym powietrzu może przyczyniać się do zwiększenia śmiertelności z powodu koronawirusa. Co roku ok. 50 000 Polaków przedwcześnie umiera z powodu smogu. Są to osoby z chorobami układu krążenia, dla których smog jest zabójczy, powodując niedotlenienie, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia zawału, udaru, wylewu. Pyły przyczyniają się do nasilenia infekcji i chorób dróg oddechowych (astma, POCHP, rak płuca) , alergii, zwiększonego ryzyka wystąpienia Alzheimera i Parkinsona. Rakotwórczy benzo(a)piren zawarty w smogu przyczynia się z kolei do powstawania nowotworów pęcherza moczowego, piersi, czy białaczki. Zanieczyszczenia powietrza zwiększają również częstość obumierania płodu w łonie matki, zmniejszają wagę urodzeniową dzieci, wpływają prenatalnie na obniżenie ilorazu inteligencji, słabszy rozwój psychomotoryczny, odgrywają znaczący udział w patogenezie nadpobudliwości i autyzmu, zmniejszają płodność kobiet i mężczyzn. Jeśli ktoś ma wątpliwości co do szkodliwości smogu, czyli mgły z zawieszonymi w niej gazami i pyłami pochodzącymi z opalanych węglem kominów mieszkań i fabryk oraz spalin samochodowych, powinien sięgnąć do danych z 1952 roku w Londynie, kiedy w ciągu zaledwie kilkunastu dni z powodu komplikacji oddechowych powstałych wskutek wdychania smogu zmarło około 12 tysięcy mieszkańców.
Jako szkoła podejmujemy wiele działań, aby zwrócić uczniom podczas lekcji i mieszkańcom uwagę na problem smogu, zamieszczając na bieżąco informacje na stronie szkoły i szkolnym fanpagu.
25 lutego 2022 r. będziemy obchodzić drugą rocznicę pierwszego w naszej Gminie pochodu antysmogowego ulicami Dziekanowa Leśnego, zorganizowanego przez p. Dyrektora Dawida Dziadusia oraz przeze mnie.
Pochód odbył się na miesiąc przed pierwszym przejściem szkół na pracę zdalną z powodu pandemii koronawirusa .
Wzięło w nim udział blisko stu uczniów naszej szkoły, którzy pomimo niesprzyjającej deszczowej pogody, niosąc transparenty antysmogowe śpiewali radośnie „Antysmogowy song” mojego autorstwa, którego refren brzmiał:
„Nie pal śmieci !,
Nie truj dzieci !”.
Uczniom towarzyszyli m.in. Dyrektor szkoły p. Dawid Dziaduś, nauczyciele: p. Jolanta Matyjasiak, p. Maria Mateuszczyk, p. Agnieszka Rekosz – Barylak, a także wychowawcy klas oraz zaproszeni goście: m.in. Burmistrz Łomianek – p. Małgorzata Żebrowska – Piotrak, Zastępca Burmistrza ds. Społecznych p. Witold Gawda, Sekretarz Gminy Łomianki p. Artur Gajowniczek, Główny Specjalista ds. Promocji i Sportu UM w Łomiankach p. Artur Osiak oraz Rodzice naszych uczniów. Nad naszym bezpieczeństwem czuwali Komendant Straży Miejskiej w Łomiankach p. Marcin Węgiełek oraz Komendant Komendy Policji w Łomiankach p.Krzysztof Rzosiński.
To ważne wydarzenie zapisało się na stałe w historii naszej szkoły.
Aby temat smogu nie został zapomniany i odłożony na przysłowiową półkę, co roku uczniowie otrzymują ode mnie prezent na Dzień Dziecka, ale związany z Dniem Ziemi, kształtujący postawy młodych ludzi. To oni będą musieli radzić sobie ze skutkami zmian klimatycznych, jeśli nasze pokolenie nie ograniczy przyczyn ich powstawania.
I tak, w dniu 1 czerwca 2020 r. z okazji Dnia Dziecka na stronie szkoły, pomimo pandemii i pracy zdalnej, dzieci – dzieciom pokazały, na czym polega szkodliwość smogu w „Bajce o europejskim Kopciuszku”, wg mojego scenariusza. Należy docenić niezwykłe zaangażowanie uczniów z ówczesnych klas 6d i 6b oraz Natalii D. z klasy 6d, która zajęła się montażem całego plastelinowego przedstawienia. Jest ono dostępne archiwum na stronie szkoły.
Nie zabrakło w nim również informacji na temat przyczyn takiego stanu powietrza w Polsce.
W międzyczasie w szkole odbyły się konkursy na Hasło antysmogowe, który zorganizowałam dla klas 4-8 SP oraz konkurs „Czyste powietrze kontra smog”, przeprowadzony przez p. Marię Mateuszczyk.
W roku 2021 uczniowie otrzymali kolejny prezent z okazji Dnia Dziecka, tym razem słuchowisko zatytułowane „Bajka o Ziemi”, wg mojego scenariusza i z moją rolą babci, zaś Męża w roli dziadka, będące przestrogą dla tych, którzy uważają, że ewentualne życie na Marsie będzie równie komfortowe, jak na Ziemi. W słuchowisku wzięły udział Iza P. wówczas z klasy 7b i Ida S. z klasy 7d, a montażu dokonał Karol M. z ówczesnej klasy 6c. Słuchowisko jest dostępne w archiwum na stronie szkoły – Dzień Dziecka 2021.
Przedstawiona w słuchowisku wizja konieczności opuszczenia Ziemi z powodu zmian klimatycznych i życia na Marsie wydają się tak samo realne, jak postępujące globalne ocieplenie ze wszystkimi skutkami, w tym topnieniem lodowców i zalewaniem terenów przybrzeżnych (np. plaża w Gdyni Orłowie). Wraca w nim również temat spalania paliw kopalnych, w tym węgla kamiennego, dającego dużą emisję dwutlenku węgla, pyłów, rakotwórczego benzo(a)pirenu, dwutlenku siarki, które są jednymi ze sprawców smogu.
Tyle działo się w naszej szkole w ciągu ostatnich dwóch lat, aby temat szkodliwości towarzyszącego nam smogu nie zniknął.
I, póki co, niestety, nie znika.
Symboliczne płuca Polskiego Alarmu Smogowego stały się w ciągu kilku tygodni szare.
A jak wyglądają płuca mieszkańców naszej Gminy, płuca dzieci
i młodzieży, którzy wdychają smog od wielu lat?
Jolanta Matyjasiak
nauczycielka przyrody, biologii, chemii,
autorka scenariuszy z okazji Dnia Ziemi i tekstów piosenek
członek gminnej Komisji Dialogu Społecznego ds. Smogu
Poniżej plakat autorstwa p. Jolanty Matyjasiak, przygotowany na pochód antysmogowy, który odbył się 25.02.2020 r.
