Gdzie można znaleźć oazy czystego powietrza, którym da się swobodnie oddychać przez cały rok? Czy w całej Polsce jedyną nadzieją na czyste powietrze tej jesieni, zimy i wiosny znów będzie … silny wiatr?

Jest piękny, jesienny poranek 26.11.2022 r. w Dziekanowie Leśnym. Pada śnieg, a nieopodal rozpościera się Puszcza Kampinoska. Można poczuć się jak w Norwegii, czy w Szwecji. Z jedną istotną, małą różnicą… Wychodząc z domu, czy uchylając okna zmienia się diametralnie odbiór tego piękna, zakłócany przez … zapach spalanego węgla, drewna, i prawdopodobnie śmieci, plastików, może nawet opon?

„Szumi dookoła las, a dym zatruwa nas” – to cytat z hasła antysmogowego Absolwenta naszej szkoły.

Najgorzej jest w dni bezwietrzne, mgliste, z dużą wilgotnością powietrza, gdy wszystkie pyły PM1, PM2,5, PM10 zawieszają się we mgle i zmuszają nas do ich wdychania podczas spaceru, powrotu ze szkoły, czy zwykłego wietrzenia pomieszczeń. Największe zagrożenie stanowią dla osób już chorych na choroby sercowo-naczyniowe, prowadząc do zwiększonego ryzyka zawałów, udarów, wylewów oraz dla  alergików, powodując  nasilenie astmy, duszności, kaszel. Rakotwórczy benzo(a)piren będzie powodował z czasem nowotwory płuc, białaczki.

Oto mapa Europy zaczerpnięta ze strony www.airly.pl w dniu 27.11.2022.

Airly.pl na swojej stronie cytuje w tym dniu  informację ze strony WHO.int , która pokazuje szkodliwość smogowej aury, kiedy wychodzimy na zewnątrz, wietrzymy pomieszczenia, czy biegamy w smogu:

„ 91% ludzi na świecie oddycha zanieczyszczonym powietrzem. Długotrwałe narażenie na zanieczyszczone powietrze zwiększa ryzyko udaru, chorób serca, chorób płuc oraz przewlekłych i ostrych chorób układu oddechowego m.in. astmy”.

Widzimy mapę Polski obsypaną czerwonymi plamkami, oznaczającymi duże zanieczyszczenie powietrza pyłami PM. Jakby jesienią, zimą i wiosną Polska zapadała na „smogową różyczkę”. Tymczasem, kraje zachodnie Europy są „ubrane” w zielone kropki, co oznacza dobrą jakość powietrza.

Wielka Brytania wyciągnęła wnioski z wydarzeń, które miały miejsce w Londynie w 1952 r.  Wskutek zimowego smogu w ciągu kilku dni śmierć poniosło kilkanaście tysięcy londyńczyków. Odejście od spalania paliw kopalnych tj. węgiel, ropa przyniosło wspaniałe efekty. Dzisiaj powietrze w Londynie ma wyśmienitą jakość, o której mogą jedynie pomarzyć polskie miejscowości uzdrowiskowe, czy nawet położone blisko lasów, ale bazujące na spalanym węglu, ropie, gazie, drewnie, śmieciach, odpadach, jak np. w Dziekanów Leśny.

Przyjrzyjmy się odczytom z czujnika położonego blisko naszej szkoły o nazwie „Porucznika Francisa Akinsa”:

-26.11.22 r. godzina  9:00 rano – Stan powietrza airly oceniło na „Cóż, bywało lepiej „

53%  normy PM10

132 % – PM 2,5 , 

12 mikrogramach PM1.

 -26.11.22 r. godzina  9:59  rano – Stan powietrza airly oceniło na „przeciętny (average)”.

83% normy  PM10

203% normy PM2,5

18 mikrogramów PM1

– 27.11.2022 r. godzina 20:00 – Stan powietrza airly oceniło na „zła jakość powietrza – poor air quality”. Wskażnik CAQI/PM – 81

172% normy  PM10

442% normy PM2,5

38 mikrogramów PM1

– 27.11.2022 r. godzina 21:00   – Stan powietrza airly oceniło na ”Poor air quality, czyli zła jakość powietrza”- Wskażnik CAQI/PM – 83

184% normy  PM10

485% normy PM2,5

41 mikrogramów PM1

– 27.11.2022 r. – godzina 22:00 – stan powietrza airly oceniło na „ zła jakość powietrza”  – wskźnik CAQI/PM – 79

Mieszkania nie da się jednak już dzisiaj przewietrzyć przed snem. Są dwa stopnie na plusie. A jakie będą wskaźniki wieczorem, gdy temperatura spadnie przykładowo do minus 10 stopni C? Jak bardzo wówczas będą przekroczone normy?

Kolejne odczyty z czujników w dniu  27.11.2022 r. o 20:32 wieczorem nie podają dobrych wieści dla Łomianek, – wszędzie zła jakość powietrza:

Łomianki przy Ogrodowej 14 – wskaźnik CAQI/PM – 80

Łomianki – przy Pułkowej–  wskaźnik CAQI/PM  – 76 ,

Dziekanów Polski – wskaźnik CAQI/PM   – 82

Łomianki Światowida – wskaźnik CAQI/PM –  82

Łomianki Kolejowa 32 – wskaźnik CAQI/PM  –80

W Legionowie, Wołominie  też nie lepiej o 20:32 wieczorem, 27.11.2022 r.- wszędzie zła jakość powietrza:

Legionowo – Sierżanta Nawigatora – 90  

Wołomin – Ząbkowska – 97

W Warszawie najgorzej na Pradze Południe, potem Północ o 20:32 wieczorem, 27.11.2022 r.

Warszawa Praga Południe – Mirtowa – – wskaźnik CAQI/PM  – 101 – Very high polution – Bardzo wysokie zanieczyszczenie.

Warszawa Praga Międzyosiedlowa wskaźnik CAQI/PM –  101 – Very high polution – Bardzo wysokie zanieczyszczenie.

Może trzeba pojechać do miejscowości górskich np.

Zakopanego – wskaźnik CAQI/PM  78 – zła jakość powietrza,

Żywca – wskaźnik CAQI/PM  94- zła jakość powietrza,

Kłodzka – wskaźnik CAQI/PM  78 – zła jakość powietrza .

To chyba zły pomysł. Pojedźmy  nad Morze np. do

Gdańska – Sadowa  – wskaźnik CAQI/PM – 82! – zła jakość powietrza,

Wskaźnik CAQI/PM  zanieczyszczenia pyłami dla Londynu wynosił dzisiaj, 27.11.22 r. wieczorem o 20:32 zaledwie 18 – oznaczając wyśmienitą jakość powietrza – great air hear today.

Tymczasem, dla Dziekanowa Leśnego  o tej samej porze, – 83!!! – oznaczając złą jakość  powietrza, czyli  poor air quality.

Pozostaje zamknąć okna w domu i przespać tę smogową noc…

Minął tydzień. Mamy znów sobotni poranek 3.12.2022 r. w Dziekanowie Leśnym. Pada śnieg, za oknem Puszcza Kampinoska. Zobaczmy, jakim powietrzem przyjdzie nam oddychać dzisiaj, spacerując lub wietrząc mieszkanie. Zajrzyjmy na mapę www.airly.pl

Godzina 10:17 rano – czujnik w Dziekanowie Leśnym przy szkole „Porucznika Francisa Akinsa”:

CAQI(PM) – 47 – Cóż, bywało lepiej…

PM10 – 77% normy

PM2,5 – 185% normy

PM1 – 17 mikrograma na m³

Może gdzieś w Gminie jest czystsze powietrze?

Czerwonego kapturka – CAQI(PM) – 53 (jakość powietrza średnia)

Kolejowa 222 – CAQI(PM) – 51 (jakość powietrza średnia)

Sadowa ul. Strzelecka – CAQI(PM) – 51 (jakość powietrza średnia)

Łomianki Piaskowa – CAQI(PM) – 54 (jakość powietrza średnia)

Łomianki Warszawska CAQI(PM) – 53 (jakość powietrza średnia)

Może w miejscowościach położonych w górach będzie lepiej?

Kamieniec Górny -CAQI(PM) – 101 (bardzo duże zanieczyszczenie)

Zakopane – CAQI(PM) – 76 (słaba jakość powietrza)

Jadę „palcem po mapie” do LONDYNU (The Axis) – CAQI(PM) – 9!!! – wspaniała jakość powietrza!!!

Taka sytuacja trwa od lat, a obecny kryzys i wierne trwanie przy spalaniu kiepskiej jakości węgla w złej jakości piecach, który to stan nasila wojna Rosji z Ukrainą, cofają nas o krok milowy w tył w działaniach na rzecz oddychania czystym powietrzem i zmniejszenia globalnego ocieplenia wskutek ograniczenia spalania paliw kopalnych.

Zanieczyszczeniem powietrza w Polsce i w Gminie Łomianki zaniepokojeni są również rodzice uczniów.

Mama jednej z uczennic naszej szkoły, p. Marta Reinhardt uważa, że cyt.: „Stan powietrza w całej gminie jest przez większość roku kiepski, a w sezonie jesienno-zimowym wręcz fatalny. W Dziekanowie Leśnym regularnie czuć kiepskiej jakości paliwa kopalne, ale także, o zgrozo, plastik i inne cuda. Mieszkamy w Kiełpinie, gdzie jest trochę lepiej, ale i tak kiepsko – ostatnio przez tydzień polowałam na przyzwoite powietrze, aby móc porządnie wywietrzyć dom – i nie udało mi się znaleźć żadnego momentu, aby było poniżej 170% normy PM 2,5. Smutne, że w europejskich miastach jest lepiej niż w naszej gminie leżącej przy samym lesie.”

Co możemy zrobić, aby zmniejszyć smog?

Na obecną chwilę całkowite odejście od spalania paliw kopalnych w czasach kryzysu wydaje się nierealne. Wymiana pieców „kopciuchów” na te nowszej generacji węglowe lub węglowych na gazowe też pewnie się nie w pełni uda.

Możemy oszczędzać prąd w domu, pracy, aby płacić mniejsze rachunki i spalać mniej węgla potrzebnego do jego wytworzenia w elektrowniach. Zmniejszy to smog i globalne ocieplenie.

Ostatnio, jeden z uczniów pochwalił się wieczorem spędzonym przy kominku. Zapytałam go, czy głównym źródłem ogrzewania domu jest kominek, czy może piec gazowy? Odpowiedział, że gaz. Powiedziałam mu, że używanie kominków rekreacyjnych w pogodę smogową, gdy nie są one głównym źródłem ciepła powinno być zakazane. Dla naszego dobra. Tak zostało to przyjęte uchwałą miejską w Podkowie Leśnej. Chciałam sprawdzić 27.11.2022 r., na ile wieczorem jakość powietrza jest dzięki temu lepsza w tym miasteczku, ale nie znalazłam żadnego czujnika Airly. Może korzysta z czujników innej firmy.

Zastanawiam się, co jeszcze, jako szkoła możemy zrobić w kwestii poprawy jakości powietrza, którym oddychamy?  Zorganizowaliśmy pierwszy w Gminie pochód antysmogowy w lutym 2020 r. i nadal dbamy o edukację uczniów i społeczności lokalnej. Uczniowie przygotowali i obejrzeli wiele moich autorskich przedstawień z okazji Dnia Ziemi poruszających tą tematykę, odbywały się konkursy na hasło antysmogowe, czy poświęcone tej tematyce. Cały czas podkreślana jest waga naszego prawa do oddychania czystym powietrzem i szkodliwość tego, którym oddychamy przez pół roku co roku. Tej tematyce poświęcam coroczne artykuły na stronę szkoły, jak chociażby ten w lutym 2022 r. Jako członek Komisji Dialogu Społecznego ds. Smogu przez trzy lata starałam się aktywnie uczestniczyć w jej pracach i zamieszczać na stronie KDS chociażby przedstawienie „Bajka o europejskim Kopciuszku”, mojego autorstwa, przygotowane przez uczniów z klas 6b, 6d i 5c, co ważne, w dobie pandemii w 2020 r. Otrzymałam słowne  zapewnienie od Komendanta Straży Miejskiej w Łomiankach, p. Marcina Węgiełka, że Komisja Dialogu Społecznego ds. Smogu będzie nadal działać i nie podda się w walce o czyste powietrze dla Gminy Łomianki. Niestety, ok. 300 gospodarstw w Gminie bazuje na spalaniu węgla w piecach, które często są tzw. kopciuchami. I chociaż czas ich użytkowania dobiega końca w tym roku, to jednak kryzys nie daje gwarancji, że to się stanie, pomimo kar, które grożą od początku przyszłego roku za korzystanie z nich. Ci, którzy chcieli skorzystać z dotacji na wymianę pieca węglowego na gazowy, w niepewnej obecnie sytuacji ekonomicznej i cenach węgla, niepewności w ciągłości dostaw gazu z powodu wojny, też mają dylemat.

Podsumowując, dzisiaj pewnie znów nie otworzę okien wieczorem i nocą, aby nie wpuścić węglowego, śmieciowego płodu o przykrym zapachu. Z nadzieją westchnę na myśl o czystym powietrzu gdzieś tam w sercu Puszczy, a w Dziekanowie Leśnym i Gminie Łomianki po ustaniu sezonu grzewczego. Ale na to muszę poczekać do kwietnia.

A dla pyłów węglowych zawisających w powietrzu mam zawsze gotowe stwierdzenie, przepełnione nadzieją na lepsze jutro, które  wypowiadam, uchylając wieczorem okno, aby zdecydować, czy wietrzyć, czy nie wietrzyć. Brzmi ono: „Idź precz, węglowy, śmieciowy płodzie! Jutro nie będziesz już tu w modzie!”.

Póki co, polecam to dla odstraszenia złych smogowych pyłów oraz śpiewanie piosenki zespołu Maanam „Krakowski spleen”, ze szczególnym naciskiem na słowa „czekam na wiatr, co rozgoni ciemne, skłębione zasłony”. I tutaj miejmy na myśli smogowe zasłony nad Polską tej zimy.

A jeśli ktoś chciałby pooddychać czystym powietrzem, to musi poczekać do późnej wiosny, udać się np. do Doliny Kościeliskiej w Tatrach, albo nad Morze, wejść do serca jakiejś puszczy, np. Kampinoskiej   ale daleko od kopciuchów w miastach, miasteczkach i wsiach, , albo polecieć do Londynu J

Na szczęście, tuż za przysłowiowym „płotem” czeka na nas 38 tysięcy hektarów lasu – Puszcza Kampinoska.

Nie zapominajmy o regularnym spacerze, bo tam, z dala od wsi i miasteczek powietrze powinno być czyste.

Ostatnie spojrzenie na www.airly.pl. dnia 3.12.22 o godzina 12:28 – czujnik „Porucznika Francisa Akinsa” wskazuje CAQI/PM – 8!!! – WOW, WSPANIAŁE POWIETRZE, JAK W LONDYNIE!!!  –- czas na spacer i wietrzenie, bo od ok. 15:00 już tak dobrze nie będzie.

Jolanta Matyjasiak

nauczycielka przyrody, biologii, chemii

Członek Komisji Dialogu Społecznego ds. Smogu

Normy dla PM:

Cząsteczka pyłu PM1 ma wielkość 1 mikrometra, czyli jednej milionowej metra. Nie są określone normy przez WHO dla tego pyłu, jeśli chodzi o zawartość w 1 m sześciennym powietrza;

Cząsteczka pyłu PM2,5 ma wielkość 2,5 mikrometra, czyli 2,5 milionowej części metra, a dobowa norma WHO dla tego pyłu to 15 mikrogramów na jeden metr sześcienny powietrza. Jeśli odczyt pokazuje 132% to oznacza, że norma została przekroczona o 32%;

Cząsteczka pyłu PM10 ma wielkość 10 mikrometrów, czyli dziesięciu milionowych części metra,  dobowa norma WHO to 45 mikrogramów na jeden metr sześcienny powietrza, czyli 80% oznacza, że norma nie została jeszcze przekroczona, ale już 101% będzie świadczyło o jej przekroczeniu o 1%;

Źródła:

Mapki i informacje – www.airly.pl